ASTEROİTLERİN OLASI TEHDİDİNE KARŞI BİLİM İNSANLARI TEDBİR ALMAYI SÜRDÜRÜYOR

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, Uzay Kaşifleri Derneğinin teklifi üzerine, Aralık 2016'da, 30 Haziran'ı "Uluslararası Asteroit Günü" olarak ilan etti.

Uluslararası Asteroit Günü, 30 Haziran 1908'de Çarlık Rusya'sının Sibirya bölgesinde yakın tarihte yaşanan en büyük asteroit olaylarından Tunguska'yı temsil ediyor.

Olayın her yıl dönümünde, konunun uluslararası düzeyde gözlemlenmesi ve asteroitlerin riskleri hakkında insanların farkındalığının artırılması amaçlanıyor.

Dünya'ya tehdit oluşturabilecek nesnelerin tespit edilmesi durumunda küresel düzeyde kriz iletişim faaliyetleri hakkında halkın da bilgilendirilmesi hedefleniyor.

Asteroitler, "Mars ile Jüpiter arasında Güneş'in etrafından belirli bir yörüngede dönen çeşitli boyut ve şekillerdeki kaya ve metal parçaları" olarak tanımlanıyor.

Güneş Sistemi'ndeki asteroitlerin büyük bölümü, Jüpiter ile Mars arasında yer alan Asteroit Kuşağı'nda bulunuyor. Fakat bunlardan bazıları yörüngeden ayrılarak Güneş Sistemi'nin iç kesimlerine savrulabiliyor ve bazen Dünya yörüngesine girebiliyor.

Bilim insanları, geçmişte dinozorların neslinin tükenmesi örneğiyle hareket ederek, Dünya'ya ve canlı yaşamına zarar verebilecek çarpışma olasılıklarını yakından takip ediyor.

Gezegenlerden küçük ancak yüzlerce kilometre çapında olabilen asteroitlerden, Dünya'ya yakın olanların listesinin tamamlanmaya yakın olduğu belirtiliyor.

Dünya'ya 7,5 milyon kilometreden daha yakın olmayan veya çapı yaklaşık 140 metreden daha az olan asteroitler, Potansiyel Olarak Tehlikeli Asteroitler (PHA) olarak kabul edilmiyor.

Chelyabinsk

"Tunguska'nın ardından en büyük alev topu" olayı da yine Rusya'da meydana geldi.

Büyük bir alev topu, 15 Şubat 2013'te, saniyede 18,6 kilometre hızla Dünya atmosferine girdi ve Rusya'nın Chelyabinsk kasabası semalarında parçalara ayrıldı. NASA'nın tahminlerine göre, yaklaşık 18 metre çapındaki asteroit, 11 bin ton ağırlığa sahipti.

Chelyabinsk alev topunun yaklaşık ortaya çıkardığı enerji 440 kilo ton olarak tahmin edilirken, ortaya çıkan "muazzam şok dalgası" kasabanın binalarındaki camları paramparça etti ve yaklaşık 1500 kişinin yaralanmasına neden oldu.

Asteroitlerle mücadele

Asteroitlerin Dünya'ya çarpma ihtimaline karşı bilim insanları ve uzay ajansları, gerekli tedbirleri almaya ve çalışmalarını sürdürmeye devam ediyor.

Uluslararası mücadelenin sağlanabilmesi için Dış Uzayın Barışçıl Kullanımı Komitesi (COPUOS) 2013'te, Uluslararası Asteroit Uyarma Sistemi (IAWN) ve Uzay Misyonu Planlama Danışma Kurulu (SMPAG) 2014'te kuruldu.

IAWN, iyi hazırlanmış iletişim planları ve protokolleriyle asteroitlerin, Dünya'ya çarpmasının olası sonuçlarının analizi ve yatıştırıcı yanıtlar planlama konusunda hükümetlere destek oluyor.

SMPAG de cisimlerin yönünün değiştirilmesi konusunda uzay ajanslarının gerekli teknolojileri oluşturduğu bir forum vazifesi görürken, Dünya'nın savunmasına dair tavsiyelerde uzlaşı oluşturmayı amaçlıyor.

32 bin 103 asteroit tespit edildi.

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA), 1 Haziran'da güncellediği bilgilere göre, şimdiye kadar çeşitli boyutlarda 32 bin 103 asteroit tespit edildi. 1 kilometreden daha büyük çaplı keşfedilen asteroit sayısı 852 iken, bunlardan 50 tane daha olduğu tahmin ediliyor.

140 metreden daha büyük çaplı asteroitlerin sayısının da 10 bin 472 olduğu kaydedilirken, aynı boyutta keşfedilmemiş 15 bin asteroit daha olduğu belirtiliyor.

Buna göre, Dünya'ya her gün 100 ton ağırlığında toz ve kum tanesi büyüklüğünde parçacıklar yağıyor. Mayısta Dünya'nın yanından Ay'dan daha yakın bir mesafeden geçen asteroit sayısı 7 olarak belirlendi. Bu sayı, son bir senede 105 olarak kayıtlara geçti.

Asteroitlerle küresel mücadele gerekiyor

Dünya yakınından geçen cisimler (NEO), Dünya'ya feci tehditler oluştururken, NASA'nın NEO Çalışmaları Merkezi, araştırmalarına devam ediyor.

Birleşmiş Milletler Dış Uzay İşleri Ofisi (UNOOSA), asteroit benzeri dünya yakınından geçen cisimleri, yıllardır "uluslararası yanıt gerektiren küresel bir mesele" olarak tanımlıyor.

Tehdit teşkil eden cisimlerin tanımlanmasının ve bunların etkilerini yatıştırıcı planlamalar yapılmasının, küresel toplum ve insanların güvenliği için işbirliği gerektirdiği belirtiliyor.

NASA'nın DART Misyonu

Dünyaya Yakın Cisim (NEO) Gözlem Programı, NASA'nın Dünya Savunma Programı'nın önemli bir kısmını oluşturuyor. Bu kapsamda henüz keşfedilmemiş cisimlerin araştırılması için çalışılıp NEO yörüngelerinin hesaplanıp incelenmesi amaçlanıyor.

NASA, 24 Kasım 2021'de, Dünya'ya çarpma riski olan asteroitlerin yörüngelerini itme yöntemiyle değiştirecek teknolojiyi test etmek için geliştirilen uzay aracını Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü'nden başarıyla fırlattı.

Çifte Asteroit Yeniden Yönlendirme Testi (DART) olarak isimlendirilen bu program, uzayda asteroitlerin hareket yönünü kinetik vuruşla değiştirmeyi amaçlayan ilk misyon.

DART, ilk başarılı etkileşimini dünyaya yaklaşık 11 milyon kilometre uzaklıktaki "Dimorphos" adlı asteroide çarparak 26 Eylül 2022'de yaptı.

DART uzay aracı, otonom konumda kilitlendiği çift asteroidin "Dimorphos" isimli küçük olan (yaklaşık 170 metre çapındaki) parçasını, yörüngesinden saptırmak için yaklaşık saatte 23 bin kilometre hızla itti.

Bilim insanları, 27 Eylül'de, DART'ın Dünya için hiçbir tehdit oluşturmayan Dimorphos'a bilinçli olarak çarptırılmasıyla asteroidin yörüngesinin başarılı şekilde değiştiğini duyurdu. Böylece bu başarılı deneme sonucu, bir uzay aracının, yörüngesini yer tabanlı teleskoplar kullanılarak ölçülebilecek şekilde değiştirmek için kasıtlı olarak hedeflenen bir asteroidle çarpışabileceği ispatlandı.

NASA ve Psyche misyonu

Asteroit kuşağındaki en büyük 10 asteroitten biri "16 Psyche", 1852'de keşfedildi ve bu asteroidin üzerinde altın, platin, nikel, bakır, kobalt, iridyum ve redyum gibi değerli madenler bulunmasından dolayı 10 kentilyon dolar değerinde olduğu belirtiliyor.

NASA, 200 kilometrelik çapa sahip dev gök taşı için "Psyche" adlı misyonu başlattı. Daha önce sekteye uğrayan bu misyonun bu yıl gerçekleştirilmesi planlanıyor.

Dünya'ya oldukça yakın olduğu görülen 16 Psyche için NASA'nın başlattığı misyon kapsamında uzay aracının Ekim 2023'te fırlatılması için hazırlıklar sürüyor.

Psyche'e doğru yol alması için Mars'ın yerçekimsel sapanından 2026'da yararlanması beklenen uzay aracının, asteroitle Ağustos 2029'da temasa geçmesi bekleniyor.

Diğer misyonlar

NASA'nın Ekim 2021'de başlattığı Lucy misyonu, Jüpiter'in yörüngesinde yer alan "Trojans" adlı asteroitleri hedefliyor. 2027-2033 döneminde Lucy'nin asteroitlere ulaşması öngörülüyor.

OSIRIS-REx misyonuyla "Bennu" adlı asteroitten 2020'de örnek alabilen NASA'nın elde ettiği verilere Eylül 2023'te ulaşması bekleniyor. OSIRIS-REx, Dünya'ya dönüşüne Mayıs 2021'de başladı.

Örnekleri Dünya'ya ulaştırmasının ardından OSIRIS-REx'in yeni hedefi, Apophis olacak. Apophis'in 13 Nisan 2029'da Dünya'nın 30 bin 600 kilometre yakınından geçeceği öngörülüyor.

Hayabusa2 de 2014'te Japonya tarafından uzaya gönderildi. Uzay aracı, Ryugu asteroidinden topladığı örnekleri, Aralık 2020'de Dünya'ya getirdi.

Japon Uzay Ajansı (JAXA), Hayabusa2'yi iki asteroide daha gönderme kararı aldı. 2026'da "2001 CC21" adlı asteroide gönderilecek uzay aracı, 2031'de de "1998 KY26"ya gönderilecek.

"NEOWISE" adlı NASA uzay teleskopu da Dünya yakınındaki asteroitlerin tespit ve takibinde kullanılıyor. 2009'da WISE astro-fizik misyonu olarak başlatılan programın yerini alan NEOWISE'ın yerine NEO Surveyor, 2026'da fırlatılacak.

NEO Surveyor'un, 10 yılda en az 140 metre çapındaki cisimlerin yüzde 90'ını bulması bekleniyor. AA